Polskie Towarzystwo Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej Oddział Krakowski

Początki działalności PTMTS w Krakowie sięgają roku 1958, gdy na zjeździe założycielskim PTMTS w dniu 13 marca do Zarządu Głównego został wybrany prof. Jerzy Litwiniszyn z zadaniem zorganizowania Oddziału Krakowskiego PTMTS. Oddział Krakowski został formalnie założony w dniu 27 listopada 1958 roku i był siódmym z kolei oddziałem terenowym PTMTS. Do pierwszego Zarządu zostali wybrani:

• prof. Antoni Sałustowicz — AGH, przewodniczący,
• prof. Janusz Walczak — PK, wiceprzewodniczący,
• doc. Wojciech Truszkowski — AGH, sekretarz.

Z zachowanych dokumentów odtworzono chronologię i skład Zarządów Oddziału w kadencjach od roku 1965 (poniżej podano nazwiska przewodniczących i ówczesne tytuły naukowe): 1965 — doc. Władysław Bogusz, 1966—1967 — prof. Michał Życzkowski, 1968-1969 — prof. Janusz Murzewski, 1970—1972 — doc. Zbigniew Engel, 1973—1975 — doc. Zenon Waszczyszyn, 1976-1977 — prof. Gwidon Szefer, 1977—1979 — doc. Stanisław Kasprzyk, 1980-1984 — prof. Wiesław Krzyś, 1984-1985, 1990-1991 — prof. Stanisław Bednarz, 1986-1989 — doc. Jan Ryś, 1992—1993 — prof. Edward Maciąg, 1994-1995 — dr hab. inż. Tadeusz Uhl, 1996—1998 — prof. Stanisław Mazurkiewicz, 1999-2000 — prof. Wojciech Batko, 2001-2002 — prof. Czesław Cichoń, 2003—2004, 2005—2006 — dr hab. inż. Ryszard Pęcherski, 2007—2008, 2009—2010 — dr hab. inż. Jacek Cieślik, 2011—2012 — dr hab. inż. Bogumił Wrana, prof. PK, 2013—2014 — prof. dr hab. inż. Ryszard Pęcherski, 2015—2016 — prof. dr hab. inż. Bogumił Wrana, 2017—2018 — dr hab. inż. Grzegorz Cieplok.

Liczba członków Oddziału w latach 1985-1995 oscylowała między 85—95 osób (najwięcej w roku 1987). Od połowy lat 90. liczba członków utrzymuje się na poziomie około 70— 80 osób, jednak z tendencją malejącą. W ostatnich 10 latach do Oddziału przyjęto grupę kilkunastu młodych osób, pracowników nauki z Politechniki Krakowskiej i Akademii Górniczo—Hutniczej. Siedzibą Zarządu Oddziału jest Politechnika Krakowska.

Od, początku swego istnienia Oddział Krakowski skupiał pracowników dwóch dużych uczelni technicznych – Politechniki Krakowskiej i Akademii Górniczo—Hutniczej, a także w mniejszym stopniu innych jednostek z naszego regionu zajmujących się szeroko pojętą mechaniką. Miało to zasadniczy wpływ na skład Zarządów Oddziału, jak też na tematy prac przedstawianych na seminariach i zebraniach naukowych. Z biegiem lat niektórzy członkowie zmienili miejsce pracy lub nawet wyemigrowali z Krakowa i obecnie na liście członków Oddziału Krakowskiego znajdują się również pracownicy innych uczelni, instytucji naukowych oraz jednostek przemysłowych.

W całym 60-letnim okresie istnienia działalność merytoryczna i organizacyjna Oddziału była prowadzona w sposób ciągły i systematyczny. Podstawową formą działalności Oddziału Krakowskiego PTMTS były i są nadal zebrania oraz seminaria naukowe organizowane w liczbie od 2 do 8 rocznie. Mają one specyficzny charakter ze względu na możliwości wymiany doświadczeń pomiędzy jednostkami naukowymi dwóch uczelni, organizowane są gościnnie naprzemiennie w Politechnice Krakowskiej i Akademii Górniczo-Hutniczej. Biorą w nich udział nie tylko członkowie Towarzystwa, ale także niezrzeszeni, w tym zwykle spora grupa młodych pracowników nauki i doktorantów. Wykładowcami na zebraniach naukowych poza członkami Oddziału są również osoby zaproszone z kraju i z zagranicy, m.in z Rosji i Niemiec.

Do głównych obszarów badawczych mechaniki przedstawianych na zebraniach naukowych należą: mechanika teoretyczna i stosowana, mechanika budowli, optymalne kształtowanie konstrukcji, dynamika maszyn, diagnostyka dynamiczna, obliczeniowe metody komputerowe, analiza i sterownie drganiami mechanicznymi, wibroakustyka i inżynieria dźwięku, reologia, automatyka i robotyka, mechatronika, biomechanika.

W ostatnim dziesięcioleciu działalności naukowej Towarzystwa można było wyróżnić trzy nurty. Pierwszy z nich dotyczył nanoinżynierii i materiałów nowej generacji. W tym temacie referowane były kwestie perspektyw i zagrożeń rozwoju nanotechnologii, problematyki modelowania i analizy procesów ruchu, deformacji i naprężeń w nanoskali. Poszerzeniem umiejętności w zakresie zastosowań komputerowej inżynierii materiałowej, komputerowej mechaniki molekularnej i kwantowej był dwudniowy kurs pt. ,,Nanomechanika Materiałów i Struktur Materialnych’’. Ze względu na szczególne zaangażowanie w realizację ww. tematyki należy wymienić nazwiska prof. G. Szefera, prof. K. Pielichowskiego, prof. M Szymońskiego, prof. R. Pęcherskiego oraz dr. hab. inż. K. Nalepki.

Drugi nurt obejmował zagadnienia dynamiki ośrodków ciągłych i dyskretnych. Na seminariach naukowych prezentowano możliwości modelowania ruchu gruntu i jego oddziaływań na budowle oraz środowisko, omawiano problematykę sterowania optymalnego w mechanice i budownictwie, sterownia sztywnością dynamiczną przy użyciu np. tłumików magnetoreologicznych. Przedstawiono możliwość rozszerzenia zakresu stosowalności metody Fouriera (rozdzielenia zmiennych) w analizie drgań układów dyskretno-ciągłych czy zastosowania wizyjnych sprzężeń zwrotnych w sterowaniu układami mechatronicznymi. W tym zakresie szczególna rolę odegrali: prof. B. Wrana, prof. L. Mikulski, prof. St. Kasprzyk, dr. inż. M. Maślanka, dr inż. M. Szwedo.

Trzeci nurt działalności naukowej wiązał tematy ogólnorozwojowe dotyczące różnorodnych aspektów zastosowania mechaniki. Poczynając od przeglądowych wykładów poświęconych biomechanice i chirurgii, poprzez zastosowanie falek i pakietów falkowych, automatyzowanie budowy dynamicznych równań ruchu, modelowanie cienkich warstw, trwałość zmęczeniową, po politykę naukową skierowaną w kierunku wschodnim. Wielkim zainteresowaniem cieszyło się zorganizowane w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego seminarium poświęcone możliwościom technicznym krakowskiego synchrotronu oraz szansom wykorzystania jego potencjału w badaniach naukowych pracowników uczelni technicznych. Na szczególne uznanie w realizacji wymienionych tematów zasłużyli prof. W. Glabisz, dr. hab. inż. T. Machniewicz, Aziz Abduraimov, prof. Jacek Cieślik, dr inż. A.Nawrocka, dr. J. Kozak, dr. inż. M. Białas.

Przedstawienie wszystkich osiągnięć i form aktywności naukowej członków Oddziału przerasta ramy tej publikacji. Należy jednak wspomnieć tych członków, którzy szczególnie hojnie i długo poświęcali czas działalności w ramach Towarzystwa; są to profesorowie: Władysław Bogusz, Roman Ciesielski, Zbigniew Engel, Stanisław Kasprzyk, Wiesław Krzyś, Zenon Waszczyszyn, Michał Życzkowski, Gwidon Szefer, Janusz Murzewski, Stanisław Bednarz, Jan Ryś, Edward Maciąg, Tadeusz Uhl, Ryszard Pęcherski, Jacek Cieślik, Bogumił Wrana.

W roku 2005 godność Członka Honorowego PTMTS otrzymali profesorowie Gwidon Szefer i Michał Życzkowski.

dr hab. inż. Jacek Cieślik, prof. AGH
(ostatnie dziesięciolecie uzupełnił dr hab. inż. Grzegorz Cieplok)